موسیقی شرق تبرستان

● مناطق موسیقی مازندران
▪ شرق :بخش جلگه ای از ساری تا روستاهای اطراف گرگان غیر از مناطق ترکمن نشین و نیز بخش کوهستانی از چهار دانگه ساری تا ارتفاعات شاهکوه و دامنه های آن را در بر می گیرد .
وضعیت موسیقی این منطقه در شکل عام خودش همان موسیقی مرکزی ( میانه ) است اما در وضعیت خاص خود با موسیقی مرکزی مقداری تفاوت دارد، این تفاوتها ازاین قرارند
ا) تفاوت موسیقی شرق مازندران با مرکز آن کیفیت صوتی خوانندگان ، نوع تحریر و تزئینات آوازی و سازی می باشد . بطور نمونه در موسیقی شرق تحریر
و تزئین آواها بیشتر بصورت غلت ( لغزش )و تکیه های منقطع معمول می باشد .واز ناحیه میانی حنجره و چرخش دهان ، حرکت و بهم خوردن دو لب بر می خیزد ، در صورتیکه در موسیقی بخش مرکزی نوع تحریر وتزئین آواها به گونها ایست که ایجاد غلت و تحریر با تکیه متصل از حنجره بر می خیزد .
۲) تفاوت در عمل کرد سربند سرونگ یا سربانگ در موسیقی مرکزی وشرق کرد سربند سرونگ یا سربانگ در موسیقی مرکزی وشرق مازندران ، سربند یا در موسیقی بخش مرکزی وهمچنین در شروع امیری ، قبل از کلام برای مشخص کردن فضای سوتی بصورت خیلی کوتاه ( آی ، های و گته ) و خلاصه کاربرد داردو در در قسمت شرق ضمن مشخص کردن موقعیت فضای صوتی هر آهنگ معمولا در ابتداری بند وشروع هر قطعه و نیز در وصل قطعات مختلفکه دارای مایگی مختلف هستند به شکل گذر به مایه های گوناگون به کار می رود و برای ایجاد تنوع و جلو گیری از یکنواختی یک آهنگ در لابلای تکرار ملودی استفاده میشود در تغییر ریتم هم نقش موثر دارد . سربند همچنین وضعیت ثابتی نداشته و در بعضی مواقع خیلی کوتاه بصورت یک نت کشیده و بعضی وقتها نیز حالتهای ملودی را به خود می گیرد و معمولا در اوج هرقطعه قرار دارد .
آنچه که در مرکز رایج است و همچنین در شرق مازندران نیز کاربرد دارد ، امیری ،‌طالبا ، صنم یا حقانی ، نجما ، کتولی ، ترانه ها ، و منظومه های داستانی می باشد .
مواردی که اشاره گردید به معنای عام کلمه دارای ویژگی موسیقی مازندران هستند اما با تفاوتهای خاص منطقه ای . این تفاوتها ریشه در شرایط اقلیمی ،‌چگونگی فعل و انفعالات اجتماعی و تاثیر پذیری از موسیقی مجاور دارد .

 موسییقی شرق مازندران بر بستر موسیقی‌ روایی و منظومه‌ای شکل گرفته و در برخی موارد متاثر از موسیقی ترکمنی و خراسانی است. اگر چه امروزه تمام هنرمندان و خنیاگران بومی در گستره جلگه یاد شده شادی‌ها، رنج‌ها و آرزوهای خود را از طریق این موسیقی بیان می‌کنند و هنرمندان برجسته‌ای هم چون محمد رضا اسحاقی گرجی مرحوم حاج حسین خلیلی و سیدعلی اصغر جویباری(هاشمی) از میان آنان برخاسته‌اند، اما باز استادان بزرگ دوتار و خوانندگان معروفی هم چون چر دتارچی و نظام شکارچیان، از قوم گدار بوده‌اند. اساس موسیقی شرق مازندران بر پایه مقام پراهمیت هرایی است که آشکارا با حالت‌هایی از موسیقی خراسانی و ترکمنی آمیخته است. به نظر می‌رسد منشا انتقال و نفوذ این دو مقام از طریق خوانندگان و نوازندگان کولی صورت پذیرفته است و خنیاگران گدار هنگام انتقال آن به موسیقی شرق مازندران نقش قابل توجهی در دگرگونی و تغییر شکل آن داشته‌اند.موسیقی امروز شرق مازندران حاصل روایت های استادان گدار و غیر گدار است. علاوه بر منظومه ی مفصل هرایی می توان ازکتول ، مسکین ، طالبا، کنار شهری ها و... نام برد ، که از مهمترین آهنگ های این منطقه محسوب می شود. لاره ، توتون جاری ، نیره جان ، نرگس بانو ، عمی دترجان و... از آهنگ ها وریز مقام های این منطقه اند . امیری ، حقانی ، نجما اگر چه مربوط به نواحی مرکزی مازندران هستند اما در شرق مازندران نیز رواج دارند.